نقدی بر ارزیابی 360 درجه

نقدی بر ارزیابی 360 درجه

 و معرفی شیوۀ ارزیابی 360 درجه سه بعدی 

گام اول در مدیریت شبکه ای نخبه گان

 

ارزیابی فرآیندها به ویژه در مدیریت منابع و هدایت سازمان بایستی در راستای هدف یا اهداف خاصی انجام گیرد که متضمن پویائی بیشتر و نهایتا" ارزش افزوده بالاتر برای سازمان باشد .

 

به این ترتیب میتوان ملاک اصلی و واقعی قضاوت در کم و کیف شیوه های ارزیابی را امکان اندازه گیری و ارزشیابی شفاف فرآیند ارزیابی دانست و اگر نتوان نتایج ارزیابی ها را مورد قضاوت و ارزیابی قرار داد به یک جریان کلیشه ای و سربار تبدیل میشوند .

 

اگر ارزیابی فعالیت ها و عملکردها به عنوان یک رویۀ مکمل در فرآیند مدیریت به کار گرفته شود لازم است تا همگام با پیشرفت و توسعه فعالیت ها و اهداف سازمان تغییر شکل یافته و متحول گردد .

 

در بهترین حالت موفقیت یک سازمان  نشان دهندۀ ارزیابی درست مدیران از توانائی ها و ظرفیت های سازمان بوده و در مقابل ارزیابی های پویا باعث تحول و توسعه سازمان می شوند .

 

اگرچه این دو تا حدودی لازم و ملزوم یکدیگرند اما به نظر می رسد نقش فرآیند ارزیابی و ارزشیابی در ایجاد تحول اولی تر و مهم تر بوده و به نوعی موتور اصلی پیشرفت سازمان محسوب می گردد .

 

البته بایستی به این نکته توجه داشت که وجود یک واحد مستقل یا تیم خاص برای ارزیابی فعالیت ها و فرآیندهای موجود در سازمان مترادف با پیشرفت و توسعه نبوده و چه بسا انتخاب روش های نادرست در ارزیابی ها باعث درگیر شدن سازمان در چالش های ناخواسته و نهایتا" کاهش توانائی ها و اتلاف منابع گردد .

 

متخصصان و کارشناسان علوم مدیریتی معتقدند که بازخورد 360 درجه  ، مدیریت عملکرد را در عصر حاضرمتحول ساخته است .

 

بازخورد 360 درجه ( Degree Feedback 360 ) یک روش مناسب در زمینۀ توسعه کیفیت رهبری و مدیریت توسعه محسوب می شود که دیدگاه همۀ افراد اعم از مقامات مافوق ، زیردستان و همکاران را در حیطه های مختلف سبک رهبری ، مدیریت و عملکردهایشان را نشان می دهد .

 

این روش می تواند به طور اختصاصی یا سیستماتیک مورد استفاده قرار گیرد . نتایج حاصله کمک می کند تا علاوه بر مدیران و مسئولان ، پرسنل نیز درک درستی از محیط کار خود داشته باشند .

 

فرآیند بازخورد 360 درجه به عنوان یکی از مؤلفه های توسعه به شدت از سوی متخصصان علوم مدیریتی مورد تأئید قرار گرفته و اکثر مدیران به این باور رسیده اند که کارکنان سازمان بایستی از نظرات دیگران در مورد کارها و رفتارهایشان مطلع باشند و خود نیز به عنوان یک عامل مؤثر در فرآیندهای اجرائی ، تصمیم گیری و سیاست گذاری مشارکت نمایند .

 

از جمله کاربردهای عینی ارزیابی 360 درجه می توان به توسعۀ راه کارها ، تغییر فرهنگ سازمان ، ارزیابی عملکردها و افزایش اثربخشی تیم های کاری اشاره کرد .

 

استفاده از بازخورد 360 درجه باعث خود بالندگی ، توسعه رهبری ، بهبود مدیریت و تعیین نیازهای آموزشی کارکنان میشود .

 

به این ترتیب زمانی که هدف سازمان تغییر فرهنگ باشد ، این نوع ارزیابی ها می تواند در تطبیق کارکنان با قابلیت ها و رفتارهای مورد نیاز در رویکردهای جدید سازمان مؤثر واقع گردد .

 

ارزیابی 360 درجه مبتنی بر نظرخواهی و افکارسنجی مجموعه عوامل انسانی یک سازمان نسبت به یکدیگر است .

 

 به این صورت که معمولا" یک پرسشنامۀ جامع و کلی برای تمام پرسنل یا جامعۀ هدف تهیه می شود که در آن تعدادی سئوال با پاسخ های چند گزینه ای در حیطه های مختلف درج می گردد .

 

هر پرسشنامه مربوط به یک فرد خاص است که می تواند مقام مافوق ، همکار یا زیردست فرد نظردهنده باشد .

با توجه به فرد مورد ارزیابی و نسبت آن با تکمیل کنندۀ فرم مجاز است به کدامیک از سوالات پاسخ دهد . مشخص می شود که تکمیل کننده مجاز به پاسخ به آن سئوال می باشد یا خیر . به عنوان مثال در حیطۀ مهارت های تصمیم گیری و حل مسئله میتوان سئوالی با عنوان ( توانائی تصمیم گیری در شرائط متحول و بحرانی ) را مطرح نمود که عملا" تمام سوژه های هدف (مافوق مستقیم ، زیرمجموعه ، همکاران و حتی خود فرد ) می توانند به آن پاسخ دهند .

 

 در مجموع ایرادات متعددی بر ارزیابی 360درجه و بازخوردهای آن در فرآیند مدیریت وجود دارد که می توان در دو حوزۀ زیر به آنها اشاره کرد :

 

1-   حوزۀ اول : معضلات اجرائی

2-   حوزۀ دوم : تردید در روائی ارزیابی و نتایج حاصل از آن

 

 1-معضلات اجرائی

انجام این نوع ارزیابی ها در مرحلۀ اجرا با مشکلات و موانع متعددی روبروست که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد :

 

از آنجا که پرسشنامه ها هدفمند و اختصاصا" برای سوژۀ مشخصی تکمیل می شوند ، بنابراین در واحدهائی که افراد متعددی به صورت هم ارز ( همکار ) مشغول به کارند ، هر نفر بایستی پرسشنامه های متعددی را تکمیل نماید .

 

 مدیران لایه های اجرائی نیز علاوه بر همکاران بایستی این برگه ها را برای زیردستان خود نیز تکمیل کنند که در بسیاری از سازمان ها عملا" قابل اجرا نیست . به این ترتیب در اغلب سازمان های بزرگ به ویژه در کارخانجات ترجیح میدهند تا این ارزیابی ها صرفا در رابطه با مدیران و مسئولان انجام شود و عوامل اجرائی در پائین ترین سطح به صورت   کتره ای مورد ارزیابی و نظرخواهی قرار گیرند ( یا به دریافت نظرات آن ها نسبت به مقام های مافوق مستقیم بسنده می شود . )

 

( البته بایستی به این موضوع توجه داشت که حتی در چنین شرائط نیز ارزیابی 360 درجه نسبت به روش های سنتی موجود از کارائی بسیار بالاتری برخوردار است )

 

هر گونه تفکر توسعه طولی یا عرضی بدون در نظر داشتن این نوع ارزیابی ها در چارچوب سیاست های مدیریتی ابتر بوده و بایستی مورد تجدید نظر قرار گیرد .

 

طراحی فرم های مربوطه ، قرائت و ورود اطلاعات صدها و هزارها پرسشنامه به رایانه ، پردازش و تفسیر داده ها و تهیۀ گزارشات طبقه بندی شده و لایه به لایه از دیگر دغدغه های مدیران و مجریان این نوع ارزیابی در مرحلۀ اجرا محسوب میشود . فقدان امکانات لازم باعث شده است تا این ارزیابی ها عملا" با روش های ابتدائی و ناکارآمد انجام گیرند .

 

شرکت های متعددی در سراسر جهان اقدام به طراحی نرم افزارهای مورد نیاز ارزیابی 360 درجه نموده اند که مکانیزاسیون فرآیند قرائت و پردازش از مهمترین ویژگی ها و تفاوت های آنها با یکدیگر محسوب می گردد ، اما متأسفانه تعداد نرم افزارهای تولید شده در این رابطه بسیار اندک است .

 

مقتضیات موجود در سازمان ، نیازها ، امکانات و توجه و آگاهی مدیران از روند انجام این نوع ارزیابی ها باعث شده است تا هر کدام از مدیران عملا" به شیوه های خاصی عمل کنند که شباهت چندانی با یکدیگر ندارند .

 

از سوی دیگر شرکت ها و مؤسسات نرم افزاری نیز به دلیل عدم آشنائی لازم با فرآیند ارزیابی 360 درجه و مبهم بودن توجیه اقتصادی تولید نرم افزارهای تخصصی فعالیت گسترده ای در این زمینه نداشته و عملا" وحدت رویۀ لازم در زمینۀ تولید و تکامل این نوع محصولات نرم افزاری وجود ندارد .

 

ب : تردید در روائی سئوالات و نتایج

متخصصان علوم مدیریتی با برشمردن برخی مشکلات و چالش های ذاتی بازخورد 360 درجه معتقدند که اگر این ارزیابی ها به درستی انجام شود می تواند با توسعۀ سازمان در یک راستا قرار گیرد وحتی یکی از عوامل توسعه محسوب گردد . اما عواملی چند می تواند روائی این نوع ارزیابی ها را با چالش مواجه سازند که از آن جمله می توان به موراد زیر اشاره کرد :

 

به طور کلی عواملی که ممکن است ارزیابی 360 درجه را با چالش مواجه سازند عبارتند از :

 

1- این نوع ارزیابی ها بایستی با آگاهی لازم انجام گیرد .در طرح سئوالات و حیطه ها و همچنین در تفسیر نتایج و تعیین جمعیت هدف لازم است موارد و راه کارهای مناسبی را انتخاب کرد .

 

2- تنها استفاده از ارزیابی 360 درجه برای خودآگاهی افراد کافی نیست و در برخی موارد ممکن است حتی باعث بروز مشکلات پیش بینی نشده در سازمان گردد .

 

3- انجام این نوع ارزیابی ها بایستی در امتداد تفکر تغییر و توسعه در سازمان باشد .در غیر اینصورت کارکنان نسبت به این نوع ارزیابی ها بی توجه شده و نتایج لازم به دست نمی آید و اتلاف وقت است .

 

4- تجربیات متعدد نشان می دهد که استفاده از نتایج بازخورد 360 درجه در تشویق و تنبیه افراد اثر مثبت نداشته و در چنین فضائی این نوع ارزیابی از روائی لازم برخوردار نیست .

 

به عنوان مثال در صورتی که نتایج ارزیابی 360 درجه باعث به مخاطره افتادن امنیت شغلی همکاران و یا حتی پیشرفت آن ها گردد ، در این شرائط پرسش شونده ها در ارائۀ نظرات خود محتاطانه و بعضا" مغرضانه عمل می کنند .

 

به عبارت دیگر در این ارزیابی ها ، همکاران بایستی هم به عنوان همکار ( با در نظر گرفتن همۀ جوانب عاطفی آن ) و هم به عنوان یک داور عمل کنند که بسیار پیچیده بوده و تلفیقی از احساسات و عینیات است .

 

تعمیم این نوع ارزیابی ها به عنوان یک رویۀ استراتژیک در سازمان نیازمند بسترسازی و ایجاد فرهنگ مشارکت در توسعه است و بایستی این باور در پرسش شوندگان ایجاد شود که نتایج حاصله تأثیری در تشویق و یا حداقل در تنبیه آن ها ( یا دیگران ) ندارد .

 

5- به نظر می رسد انجام ارزیابی 360 درجه به طور فزاینده ای با نظر رئیس سازمان مربوط است که می تواند با اعتقاد به تأثیر  مطلوب بازخورد 360 درجه انجام آن را در بین مدیران لایه های پائین تر تکلیف نماید . در غیر این صورت با توجه به افزایش بیش از اندازۀ حجم پرسشگری در لایه های پائین تر (و از همکاران) نوک حمله این نوع   ارزیابی ها متوجه مدیران و مسئولان ستادی و اجرایی می گردد که معمولا" با چنین ارزیابی هائی نسبت به خود موافق نیستند .

 

6- فرآیندهای تولیدی معمولا" از یک روال تیمی و گروهی برخوردار است و می طلبد تا با بررسی کم و کیف عملکرد یک تیم به ارزیابی اعضاء آن پرداخت و تفکیک یک فرد از گروه به ویژه برای پرسش شوندگان عادی خالی از اشکال نیست .

 

 

 

ارزیابی 360 درجۀ سه بعدی

 

با برشمردن توانمندی ها و کارائی بازخورد 360 درجه در تحلیل و تبیین عملکرد افراد و همچنین واحدهای سازمانی به نظر می رسد اگر هدف از انجام این نوع ارزیابی ها تعیین شایستگی های افراد و تشخیص نقاط ضعف و چالش های موجود در فرآیندهای مدیریتی و اجرائی باشد بایستی همراه با مکمل های دیگری مورد استفاده قرار گیرند تا اثر یکدیگر را تقویت و تکمیل نمایند .

 

شکل (1) تجسمی سه بعدی از ارزیابی شایستگی بر پایۀ ارزیابی 360 درجه است که از سه عامل ارزیابی از طریق نظرخواهی مستقیم ، ارزیابی مستمر و مستقل عملکردها و ارزیابی امکانات و ظرفیت های موجود برای تعیین شایستگی های فردی ، گروهی و مدیران استفاده می شود .

 

ارزیابی از طریق نظرخواهی

ارزیابی از طریق ثابت های فردی               ارزیابی عملکرد و بهره وری

 

شکل ( 1 )

 

به عبارت دیگر ملاک قضاوت در مورد افراد و واحدها و در نهایت سازمان محدود به قضاوت و نظر همکاران و مقامات مافوق و مجموعه های زیردست نبوده و بلکه همراه با تعیین عملکرد افراد در عمل و درحین کار و با در نظر گرفتن امکانات و شرائطی است که افراد در آن فضا عمل می کنند .

 

به عنوان مثال مدیر واحدی را در نظر بگیریدکه همکاران و زیردستان او بنا به هر دلیل از رفتار و نوع برخورد او راضی نیستند اما توانسته است با هزینۀ کمتر ( نسبت به سایر واحدهای مشابه ) تولید بیشتری برای سازمان ایجاد کند .

 

قطعا" با توجه به این واقعیت نتایج نظرخواهی نبایستی از شایستگی های او در افزایش تولید و بهره وری بکاهد . ( البت اگر این فرد بتواند همین میزان بهره وری را با کسب موافقت های ضمنی همکاران و افراد زیردست ایجاد نماید از شایستگی بیشتری برخوردار است )

 

در چنین ارزیابی هائی  لازم است تا علاوه بر روش های ارزیابی های قلم – کاغذی از شیوه های مناسب دیگری نیز برای تعیین و ارزیابی عملکرد افراد و نقش و تاثیر امکانات موجود استفاده کرد .

 

این ارزیابی ها بایستی جدا از افراد و ترجیحا" به صورت مکانیزه و از طریق روش های هوش مصنوعی انجام گیرد .

 

 

 

 

به عنوان مثال در یک مدرسه برای ارزیابی عملکرد معلمان می توان با سنجش مستمر دانسته های دانش آموزان ( از طریق یک منبع مستقل ) میزان پیشرفت دانش آموزان و در نهایت قابلیت ها و عملکرد معلمان را مورد ارزیابی قرار داد .

 

( قطعا" معلمی که توانسته است با امکانات محدود یک مدرسه دورافتاده میانگین نمره هفده را در ارزیابی ها کسب کند نسبت به معلمی که همین امتیاز را در یک مدرسه کاملا" برخوردار به دست آورده است عملکرد عالی تری دارد . )

 

در مورد شرائط و مقتضیات کاری نیز به دلیل این که امکانات موجود در سازمان و عوامل مربوط به افراد و گروه ها معمولا" مشخص بوده و تغییرات آنها بسیار بطئی است بنابراین با روش های ساده آماری و جمع آوری مکانیزه می توان وضع موجود آنها را تعیین و تصویری روشن از آنها به دست آورد .

 

به طور کلی روال ارزیابی عملکرد هر فرد و واحدهای تابعه مبتنی بر شناخت کار ، تعیین شاخص های ارزیابی و نهایتا" ثبت فعالیت ها ، تجزیه و تحلیل داده ها و تطبیق آنها با نیازها ، اهداف و سیاست های سازمان است .

 

شکل ( 2 )

 

در این شیوه برای هر گروه از کارکنان که کار مشابهی را انجام می دهند حسب نوع کار و انتظارات سازمان یک یا چند چک لیست تهیه می شود که به طور روزانه به عنوان گزارش کار توسط افراد تکمیل می گردد .

 

 برای بررسی و ارزیابی هرچک لیست یک ماژول نرم افزاری اختصاصی طراحی میشود که مختص به تفسیر و ارزیابی همان چک لیست است.

 

 این ماژول نرم افزاری با مشارکت تحلیل گر سیستم ، مهندس نرم افزار و مدیران مربوطه تهیه شده و تمام امور مربوط به بررسی ، ارزیابی ، کنترل و ارتباط با برنامۀ اصلی ارزیابی کارکنان و عملکرد افراد ( و واحدهای مختلف سازمان ) در آن پیش بینی شده است .

 

کافیست تا در پایان هر روز این چک لیست ها توسط افراد ( یا مسئولین واحدها  )تکمیل و به واحد ارزیابی ارسال شوند تا اسکن شده و اطلاعات آنها به برنامۀ اصلی تفسیر و ارزیابی عملکرد افراد و واحدهای سازمانی منتقل گردد .

 

این اطلاعات ( یا بخشی از آنها ) می تواند به طور خودکار توسط ماشین های الکترونیکی نیز تولید شود . مانند شمارندۀ الکترونیکی دستگاه برش که می تواند به نوعی مبین عملکرد برش کار مربوطه باشد که البته با توجه به فرآیندهای موجود در سازمان ها به نظر می رسد از اهمیت کمتری برخوردار است .

 

به این ترتیب شایستگی افراد در سازمان برآیند مؤلفه های متعددی است که بر هم کنش های پیچیده ای نسبت به یکدیگر دارند . بخشی از آنها فطری و مواردی نیز به خصوصیات و ویژگی های کار ، همکاران ، مدیران ، زیردستان و عواملی از این قبیل برمی گردد .

 

به طور قطع ارزیابی نظرات و دیدگاه های همکاران ، مقامات مافوق ، زیردستان و از همه مهمتر خود فرد بدون در نظر گرفتن بستری که اعضای سازمان آن در آن فعالیت می کنند ناقص و هر گونه تصمیم گیری و برخورد با نتایج حاصله بایستی با توجه به مجموع عوامل ذیربط انجام گیرد .

 

ارزیابی 360 درجه سه بعدی ارتباط ( یا عدم ارتباط ) بین عوامل مختلف و میزان آنها را معلوم نموده و تصویری واقعی از سازمان ایجاد می کند که مدیران اجرائی و ستادی را در هدایت سازمان یاری نموده و هر گونه پیش بینی وقایع در حال جریان را میسر میسازد .

 

به طور کلی هیچ دو سازمانی از لحاظ ترکیب عوامل متشکله مشابه یکدیگر نبوده و حتی در زمان های مختلف نیز این تصویر در حال تغییر و دگرگونی است .

 

به این ترتیب عامل دیگری که فراتر از افراد ، امکانات و مقتضیات موجود در سازمان بر روی اجزاء سازمان سایه افکنده و به طور غیرمستقیم تأثیر می گذارد میزان پویائی ( یا عدم پویائی ) سازمان در مسیر حیات خود می باشد که با تفسیر و تبیین شایستگی سازمان در طول حیات آن و بستری که در آن قرار دارد حاصل می شود .

 

به طور کلی ارزیابی 360 درجه سه بعدی مجموعه ای از نظرخواهی ها در مورد افراد است که برخی از آنها به طور مستقیم از طریق ثبت نظرات افراد و بخشی دیگر به طور غیر مستقیم و به صورت انتزاعی از تفسیر و جمع آوری اطلاعات از عوامل غیر انسانی به دست می آید . به عبارت دیگر اخذ یک آزمون مستقل از دانش آموزان برای تعیین عملکرد معلمان به مفهوم آن است که دانش آموزان با پاسخ به سئوالات آزمون به طور غیرمستقیم و به گونه ای خاص در مورد نقش و تأثیر ( عملکرد ) معلم خود نظر میدهند . حتی دستگاه رایانه ای حضور و غیاب نیز در مقام یک پرسش شونده با ارائۀ ساعات ورود و خروج افراد و تعیین میزان تأخیر در ورود یا تعجیل در خروج و غیبت ها زبان گشوده و در مورد کارکنان سازمان اعلام نظر می کند . مجموع این نظرات تصویری است که سازمان از افراد و واحدهای خود ایجاد کرده و مورد ارزیابی قرار می دهد .

معرفی رشته مهندسی صنایع

آشنایی با مهندسی صنایع

---

• §         مقدمه

  §         مهندسی صنایع درگذر زمان

  §         چه کسانی جذب این رشته می‌شوند؟

  §         ابعاد محوری مورد انتظار از متخصص مهندسی صنایع

  §         پست‌های سازمانی مهندسی صنایع

  §         دانشگاه‌ها، موضوعات پژوهشی و انجمن‌های علمی

  §         گرایش‌های تخصصی مهندسی صنایع

  ---

  مقدمه

  مهندس صنایع زن یا مرد که نسبت به سایر کارشناسان مهندسی با گستردگی و تنوع کاری بیشتری با مسایل میدان اجرا همراهی می‌کند، از یک سو تمرکز تخصصی بر مبنای مهندسی و فناوری داشته، و از سویی دیگر بر روش‌های علمی افزایش بهره‌وری و کارآیی و تغییر در فناوری نظام‌های خدماتی و تولیدی با استفاده از ابزارهای مدل‌سازی، بهینه‌سازی و شبیه‌سازی تسلط دارد. ویژگی بین رشته‌ای و تنوع توانایی‌های این رشته مهندسی که به طور روز افزون مطلوبیت تخصص می‌یابد، سبب شده ظرف سال‌های اخیر این رشته جایگاه اجتماعی خویش را از منظر علاقمندان ورود به دانشگاه ایران از رتبه نهم، به اول و دوم بدل نماید. این حسن استقبال سبب ورود علایق، ظرایف و توانایی‌هایی به این رشته شده و به شدت باعث توسعه و تحول در آن گردیده است. در دنیا در حال حاضر فرآیند مشابهی در مورد این رشته در حال روی دادن است، به طوری که می‌توان سه نوع برخورد اجتماعی متفاوت نسبت  به این رشته را مشاهده نمود:

  ۱٫  کاملا سنتی و صرفاً در حوزه کارسنجی و بهینه‌سازی تلاش‌ها

  ۲٫  متکی به بهره‌وری از طریق زدودن نارسایی‌ها و استفاده هوشمندانه از امکانات

  ۳٫  در راستای استفاده از ابزارهای تحلیلی برای دست‌یابی به قابلیت اطمینان بالاتر

  تحصیل کرده ایرانی این رشته همچون تحصیل کرده‌های دیگر نقاط دنیا که از توانمندی صنعتی بالاتری برخوردار هستند، به توانایی‌هایی چون طرح و برنامه‌ریزی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خرد و کلان، امکانات و تجهیزات، ایجاد و هدایت سیستم‌های کنترل و تضمین، کنترل پروژه، موجودی و مسایل مالی، مکانیزم‌های سنجش کار و زمان و پژوهش‌های مختلف عملیاتی مجهز می‌باشد.

  از مسایل جزء‌ دنیای اجراء نظیر تخصیص و تقسیم کار روزانه افراد، ماشین‌آلات و تجهیزات و بهبود روش گرفته، تا بازسازی نظام‌های موجود، ایجاد نظام‌های اطلاعاتی برای تصمیم‌گیری‌های مدیریت، ابعاد اقتصادی و استفاده از ابزارهای ریاضی برای تسهیل در تصمیم‌گیری‌ها، همه و همه در حوزه تلاش‌های این کارشناسان قرار می‌گیرد. او علاوه بر اینکه در بخش‌های صنعتی در حرفه خویش فعال است، بسته به طبیعت کاری در اکثر رشته‌های اجرایی غیرصنعتی نقش‌های محوله را نحو موثری ایفا می‌نماید.

  تعریف مهندسی صنایع: مهندسی صنایع رشته‌ای است که با طراحی، بهبود و پیاده‌سازی سیستمهای یکپارچه‌ای از افراد، مواد، اطلاعات، تجهیزات و انرژی مرتبط است. این رشته بر پایه دانش تخصصی و تبحر در علوم ریاضی، طبیعی، اجتماعی و نیز قوانین و روشهای تجزیه و تحلیل مهندسی و طراحی بنا نهاده شده است تا به کمک این علوم و قوانین، به تعیین، پیش‌بینی و ارزیابی نتایج حاصل از سیستمهای یکپارچه بپردازد.

   مهندسی صنایع درگذر زمان

  با گذشت زمان و توسعه کارخانه‌ها، نیاز به روشهای علمی برای مدیریت این گونه واحدها افزایش یافت و بدین‌سان زمینه‌های لازم به منظور شکل‌گیری و ظهور مهندسی صنایع فراهم آمد.

  توسعه ابتدایی رشته مهندسی صنایع، ارتباطی جدایی ناپذیر با فعالیت گروهی از محققین اواخر قرن نوزدهم دارد.

  فردریک تیلور و آغاز تجزیه و تحلیل روشها

  شخصی که او را پدر مدیریت علمی و مهندسی صنایع می‌شناسیم، فردریک تیلور (۱۸۵۶،۱۹۱۵) است. وی که یک مهندس مکانیک بود، در طول فعالیت خود در صنایع فولاد‌ سازی، روش بهتری را برای انجام فعالیتهای کاری کارگران پایه‌گذاری کرد و به این ترتیب به عنوان اولین فردی که یک تئوری کامل در اصول مدیریت و مطالعه روش را پایه‌گذاری و تکمیل کرده، شناخته شد.

  زمانی که تیلور به عنوان سرکارگر در شرکت فولادسازی میدویل فعالیت می‌کرد، ابتدا شروع به بررسی و حل مسائلی از قبیل بهترین روش انجام کار و شناسایی عناصر کاری کرد.

  چند سال بعد که او در صنایع فولاد بتهلم مشغول فعالیت بود، مطالعه مشهوری در زمینه روش انجام کار در معدن سنگ انجام داد. تعداد ۴۰۰ تا ۶۰۰ کارگر مشغول جابجا کردن سنگ بودند. وی با مطالعه اندازه بیل‌ها و مقدار موادی که با هر بیل می‌توانستند جابجا شوند، به این نتیجه رسید که اگر هر بیل ۵/۲۱ پوند بار را جابجا کند، مقدار موادی که در روز جابجا می‌شود بیشترین مقدار ممکن خواهد بود. بدینوسیله این امکان فراهم شد که در طول سه روز بدون کاهش حجم تولید، تعداد کارگران تا ۱۴۰ نفر کاهش یابد. با این روش هزینه استخراج از ۷تا۸ سنت در تن به ۳تا۴ سنت در تن کاهش یافت.

  یکی دیگر از کارهای بزرگ تیلور در بتهلم بارکردن آهن خام روی واگن‌های باری بود. برای این کار نیاز بود که کارگر آهن خام را از یک توده روی زمین برداشته، روی یک تخته شیب‌دار حرکت دهد و درون واگن خالی کند. تیلور با مطالعه عمیق این مجموعه ساده حرکات، توانست برنامه زمانی برای انجام هر فعالیت ارائه دهد و دستمزد روزانه کارگران را براساس میزان کار انجام شده و نه بصورت روزانه پرداخت کند. با به کاربردن روش جدید هرکارگر ماهر و قوی ۴۷ تن آهن خام را در روز جابجا می‌کرد و۸۵/۱ دلار دریافت می‌کرد در حالی که قبلا به طور متوسط۱۲ تن آهن خام جابجا می‌شد و به هر کارگر ۱۵/۱ دلار پرداخت می‌شد. کارگران در ابتدا به مخالفت با  دیدگاه تیلور پرداختند اما بعد از مطرح نمودن یک سیستم پرداخت تشویق نقدی آنان نیز با تیلور همراه شدند.

  در آن هنگام تیلور به پیشرفت‌های مهمی در روش‌های انبارداری و استاندارد کردن شغل‌ها دست یافت. وی به کمک گانت توانست دستمزد کلیه کارهای تولیدی را بر مبنای میزان تولید تدوین کند.

  آخرین کتاب تیلور، اصول مدیریت علمی اولین تلاش در جهت ترسیم یک فلسفه مدیریت است. او اولین فردی بود که سعی داشت با مرتبط نمودن و شناساندن عناصر مختلف مدیریت، به مفهومی همگون دست یابد. فرمول او برای به حداکثر رساندن سطح تولید شامل سه عنصر کار مشخص، زمان مشخص و روش مشخص است که این فرمول از مفاهیم پایه مهندسی صنایع است. نویسنده‌ای به نامجیمزچاپمن، نقش بی‌نظیر تیلور را به صورت زیر عنوان نموده است:

  ۱٫  تعیین علمی استانداردهای کار.

  ۲٫  سیستم پرداخت دستمزد بر مبنای یک استاندارد از میزان کار انجام شده توسط هر کارگر.

  ۳٫  ریاست وظیفه‌ای.

  ۴٫  انقلاب فکری که تیلور آن را پیش‌نیاز برپایی و اجرای مدیریت علمی می‌دانست.

  هنری گانت و فعالیتهای او

  گانت یک مهندس هم عصر تیلور بود که تاثیری ژرف در توسعه تفکر مدیریتی گذاشت. اهم فعالیتهای وی طی سالهای همکاری با تیلور و به عنوان مشاور در صنعت را می‌توان به شرح زیر برشمرد:

  ۱٫فعالیت بسیار موفق در زمینه شناسایی و بکارگیری سیستمهای انگیزشی و طرح پرداخت دستمزد تشویقی به کارگران.

  ۲٫افزایش توجه مدیریت به کارگر.

  ۳٫حمایت از آموزش کارگران.

  ۴٫تاکید بر توجه به مسئولیت‌های اجتماعی در تجارت و صنعت.

  ۵٫ارزیابی نتایج مدیریت توسط نمودارهای گانت و روش‌های دیگر.

  ۶٫تالیفات زیادی در زمینه مدیریت، مانند سه کتاب رهبری صنعتی کار، دستمزد و سود و سازماندهی کار.

  با وجود این که گانت به علت همکاری وسیع با تیلور به شدت تحت تاثیر وی بود، اما این دو در برخورد با مفهوم مدیریت علمی دو دیدگاه جداگانه اتخاذ کردند، تیلور به خصوصیات علمی و تکنولوژیکی کار در صنعت علاقمند بود، در حالی که گانت به مسائل و فاکتورهای انسانی توجه بیشتری داشت.

  پیشرفت مطالعات حرکت

  فرانک و لیلیان گیلبرت در اوایل قرن بیستم در توسعه مطالعات حرکت به عنوان تکنیکی در امور مهندسی و مدیریت تشریک مساعی فراوان نمودند. کار معروف فرانک در زمینه بهبود روش است. وی موارد زیادی را مشاهده کرد و همان تفاوت‌های اساسی در روش‌ها و حرکات برای انجام فعالیتی واحد، وی را مصر ساخت تا بهترین روش را بیابد. در این گذر او بسیاری از ابزارهای کاری را بهبود بخشید. او و همسرش از اولین کسانی بودند که از تصاویر متحرک برای مطالعه کارها و حرکات استفاده کردند. علاقه لیلیان به ملاحظات روانشناسی صنعتی، در بسیاری از نوشته‌های او هویدا است. او نقش مهمی در موضوعاتی از قبیل دادن فرصت به کارگران بی مهارت برای افزایش مهارت، مطالعه استراحت‌های مجاز برای رفع خستگی‌های غیرقابل ترمیم، و دیگر موضوع‌های مرتبط داشت.

  کارآیی و سازمان

  هرینگتون امرسون، مفاهیم مدیریتی خود را همزمان با تیلور، گانت و گیلبرت‌ها توسعه داد و آنها را در دهه ۱۹۰۰، هنگامی که در راه‌آهن سنتنف مشغول فعالیت بود، بکار برد. از جمله کارهای مهم او، سیستم پرداخت حقوق به کارگران براساس میزان کار انجام شده در روز است. نکته‌ای که باعث تمایز این کار و انواع مشابه قبلی است، قراردادن میزان حقوق پایه برای گذراندن زندگی کارگر است. وی در یکی از کتاب‌هایش به نام دوازده اصل سودمندی موارد زیر را شرح می‌دهد:

  ۱٫تعریف واضح هدف ۲٫ عقل سلیم و قضاوت درست ۳٫ مشاور با صلاحیت ۴٫ نظم و انضباط در کار ۵٫ اصول و برنامه‌های قانونی ۶٫ دفاتر و یادداشت‌های قابل اعتماد، در دسترس و مناسب ۷٫ اقدام سریع و به موقع ۸٫ استاندارد کردن شرایط کاری ۹٫ عملیات استاندارد ۱۰٫ آموزش عملی ۱۱٫ استانداردهای تدوین شده. ۱۲٫پاداش‌های افزایش کارآیی.

  امرسون یکی از بزرگترین افرادی است که مفاهیم صف و ستاد را بیان کرد و شرح داد.

  دیگر افرادی که در توسعه مهندسی صنایع نقش داشتند

  تهیه فهرستی از تمامی کسانی که در توسعه مهندسی صنایع نقش داشته‌اند مشکل و شاید غیرممکن باشد، اما شایسته است به تعدادی از آنها اشاره‌ای داشته باشیم.

  موریس کوک به عنوان یکی از معروف‌ترین کسانی است که در پست ریاست عمومی شهر فیلادلفیا، امور مفاهیم مدیریتی تیلور را به کار بست. وی مفاهیم ریاست وظیفه‌ای، استاندارد کردن کارها و قرادادها را در فازهای مختلفی از کارهای دولتی به کار بست. مهمترین فعالیت وی استفاده از شیوه تفکر مدیریت علمی در حوزه فعالیت‌های دولتی است.

  هنری فایول نیز در پست مدیریت یک معدن، به پیشرفت‌های شایانی در مباحث مدیریتی برای مدیران سطح بالا دست یافت. وی فعالیتهای فنی و بازرگانی را به شش گروه فنی، تجاری، مالی، ایمنی، حسابداری و اجرایی تقسیم کرد. او تمامی این فعالیتها را مستقل از یکدیگر قلمداد کرده و هموارسازی آنها را از وظایف اصلی مدیریت برشمرد. از مسائل مهم مطروحه توسط وی اصل یکسان بودن مدیریت عالی سازمان و اصل گزارش هر فرد فقط به یک نفر است.

  تعداد زیادی از ایده‌ها و روشهای ابداعی افرادی که در این مقاله ازآنان نام برده شد توسط محققان دیگری اصلاح و تکمیل شد، هر چند که هنوز هم این اندیشه‌ها، اساس مهندسی صنایع است. با توسعه کاربرد مدیریت علمی، تحولی در کارخانه‌ها به وجود آمد. و کارآیی و بهره‌وری کارخانه‌هایی که این اصول را به کار گرفتند چندین برابر شد. از این به بعد اجراکنندگان روش‌هایی که توسط تیلور و دیگران معرفی شده بود، خود را مهندس صنایع نامیدند. البته تا این زمان هیچ دانشکده‌ای تحت عنوان دانشکده‌ی مهندسی صنایع وجود نداشت. در دهه ۱۹۲۰ چندین دانشگاه در آمریکا، رشته مهندسی صنایع را دایر نمودند. اولین درجه دکترای مهندسی صنایع در سال ۱۹۳۳ به بارنس در دانشگاه کرنل داده شد. تز دکتری بارنس در زمینه مطالعه‌ی حرکت بود.

  در جنگ دوم جهانی (۱۹۵۰،۱۹۳۹) به علت نیاز کشورهای شرکت کننده در جنگ، فعالیت‌های صنعتی گسترده‌ای، به خصوص در زمینه صنایع نظامی انجام گرفت. در این دوره نیاز به افزایش راندمان تولید کارخانه‌ها بیش از هر زمان دیگر لازم بود. لذا روش‌های جدیدی چون استانداردهای زمانی از پیش تعیین شده، مهندسی ارزش و تجزیه و تحلیل سیستم‌ها برای افزایش بهره‌وری به وجود آمدند.

  یکی از موارد قابل توجه در جنگ جهانی دوم فعالیت‌هایی بود که تحت عنوان تحقیق در عملیاتشناخته شد. تیم‌های تحقیق در عملیات متشکل از گروهی از دانشمندان در زمینه‌های مختلف علمی بود. این تیم‌ها فعالیت‌هایی در جهت هدایت و هماهنگی عملیات نظامی انجام می‌دادند.

  بعد از جنگ، آن دسته از روشهای مهندسی صنایع که در طول جنگ به وجود آمده بود، در دوران پس از جنگ به منظور فعالیت‌های تولیدی و خدماتی گسترش یافت. عمده فعالیت‌های مهندسی صنایع در سالهای بعد از جنگ را می‌توان به صورت ذیل دسته‌بندی کرد:

  §         توسعه، طراحی و تجزیه و تحلیل سیستم‌ها

  §         استفاده از ابزارهای آماری و ریاضی در برنامه‌ریزی

  §         روشهای برنامه‌ریزی شبکه‌ای

  §         علوم رفتاری و فاکتورهای انسانی

  §         مهندسی ارزش

  §         کاربرد کامپیوتر در سیستم‌ها

  به تدریج با پیشرفت کامپیوتر، امکان استفاده گسترده از آن در زمینه‌های مختلف فراهم شد. در این میان مهندسان صنایع، در زمینه‌های گوناگونی از کامپیوتر بهره جستند؛ از جمله برای حل مسایل پیچیده صنعتی از شبیه‌سازی کامپیوتری استفاده کردند. همچنین از کامپیوتر برای حل مسایل برنامه‌ریزی ریاضی و ایجاد سیستم‌های اطلاعات مدیریت استفاده شد. در دهه ۱۹۵۰ استفاده از کامپیوتر برای کنترل فرآیندهای ماشینی آغاز شد. در طراحی و توسعه کنترل فرآیندهای ماشینی، مهندسان صنایع نقش عمده‌ای را ایفا کرده‌اند. استفاده از کامپیوتر به زمینه‌های سنتی مهندسی صنایع، نظیر اندازه‌گیری کار، تعیین محل کارخانه، مهندسی روش‌ها و…. نیز کشانده شد.

  در سالهای ۱۹۵۰تا۱۹۶۰ در مورد برنامه‌ریزی و کنترل فرایندها، به طراحی و تحلیل سیستمها توجه زیادی معطوف گردید. روش طراحی و تجزیه و تحلیل سیستمها، روشی است که در جنگ دوم جهانی بدان توجه زیادی شد، و تعدادی از شرکتها روش دوران جنگ را به روشی که بتواند مورد استفاده‌شان قرار گیرد تبدیل کردند. از دیگر موارد توسعه مهندسی صنایع بعد از جنگ، بکارگیری روش‌های ریاضیات عالی برای حل مسائل صنعتی و تجاری است. تئوری‌های آمار در این رابطه مورد استفاده فراوانی قرار گرفت.

  یکی دیگر از روش‌هایی که کاربرد گسترده‌ای یافته است، برنامه‌ریزی شبکه‌ای است. این روش در سال۱۹۵۰ توسط دفتر پروژه‌های ویژه نیروی دریایی آمریکا برای کنترل طرح و ساخت موشک‌های پولاریس ابداع شد. روش‌های برنامه‌ریزی شبکه‌ای ، مانند روش مسیر بحرانی و روش ارزیابی و بازنگری پروژه، برای برنامه‌ریزی و کنترل طرح‌ها و پروژه‌های گوناگون به کار گرفته می‌شود تا این پروژه‌ها در کوتاهترین زمان و با کمترین هزینه به اتمام برسند.

  توجه بسیار زیاد مهندسان صنایع به مطالعه سیستمهای متشکل از انسان، مواد و تجهیزات از موارد عمده‌ای است که از ابتدا،‌ رشته مهندسی صنایع را از دیگر رشته‌های مهندسی متمایز کرده است. نقش اساسی انسان در صنعت و جنبه‌های روانی و اجتماعی محیط کار موجب تاکید خاص مهندسان صنایع بر علوم رفتاری، علوم اجتماعی و فاکتورهای انسانی شده است.

  مهندسی ارزش، یکی دیگر از دستاوردهای جنگ دوم جهانی است که توسط لری مایلز ابداع شد. علاوه بر فعالیتهای فوق، زمینه‌های جدیدی به وظایف مهندسین صنایع اضافه شده است. پیشرفتهای علوم کامپیوتر و تکنولوژی موجب پیدایش سیستمهای نظیر طراحی و ساخت به کمک کامپیوتر (CAD/CAM)، سیستمهای ساخت انعطاف‌پذیر (FMS) و سیستمهای ساخت یکپارچه کامپیوتری (CIM) و روبات‌ها شده است که افق گسترده‌ای را پیش روی مهندسان صنایع برای حل مشکلات فنی و اقتصادی فرآیندهای صنعتی گشوده است.

  به طور خلاصه، مهندسی صنایع دانش موثری برای پیشبرد هدف‌های هر سازمان است. چرا که هر سازمان از سیستم‌هایی که مرکب از افراد، مواد، اطلاعات، تجهیزات، و انرژی است تشکیل شده است و مهندسی صنایع برای کمک به بهبود یا ایجاد چنین سیستم‌هایی به وجود آمده است.

   

  چه کسانی جذب این رشته می‌شوند؟

  آنانی که از دبیرستان با گرایش ریاضی فیزیک به دانشگاه آمده و یا در دیسیپلین‌های مختلف دانشگاهی خاصه مهندسی در حال تحصیل بوده و تمایل دارند از ارجحیت‌های مهندسی صنایع استفاده کنند و تغییر گرایش تحصیلی می‌دهند،

  کسانی که تمایل دارند با توانایی‌های ریاضی گونه‌ خویش، ارتباط بهینه‌ای بین اجزاء نهادها، نظام‌ها و امکانات پدید آورند،

  آنهایی که برنامه‌ریزی و هدایت موثر امکانات اندیشیده و نظام‌مند هستند، آنها که تمایل دارند با ایجاد فضایی بشاش و دل‌نشین، از وقت و انرژی انسان‌ها با روحیه‌ای بسیار مطلوب و ثمربخش بهره‌گرفته شوند،

  آنانی که ذوق هنری داشته و نیز تمایلات فنی در طراحی و ساخت و ساز امکانات، تجهیزات و نظام‌ها را دارند،

  کسانی که علایقی در خلق و بروز ابتکار در حوزه‌های کاربردی دارند،

  آنهایی که به ایجاد امنیت می‌اندیشند و راهکار برای مقابله با ریسک‌های گوناگون را دوست دارند،

  آنها که ریاضی را دوست دارند، با فن و حرفه اجین‌اند، کامپیوتر را بخشی از زندگی روزمره خود می‌دانند، با انسان‌ها رابطه‌های دوستانه می‌توانند برقرار کنند، ابعاد مدیریتی را دوست دارند، اهل نوآوری و ارایه اندیشه‌های جدید هستند.

   

  ابعاد محوری مورد انتظار از متخصص مهندسی صنایع

  ۱٫مهارت‌ها و فنون مهندسی صنایع را که نقشی حیاتی در هر فرآیند بازسازی اقتصاد و اجتماعی دارد، به خدمت گیرد.

  ۲٫طیف قابل ملاحظه‌ای از بهبود در بهره‌گیری از منابع مالی، انسانی، زمانی و معنوی در دسترس را با استفاده از ابزارهای علمی مدل‌سازی و شبیه‌سازی، تحقق دهد.

  ۳٫توانایی تدارک سطح هرچه بالاتری از رضایت از خدمات را برای مشتریان در حرفه‌های گوناگون ایجاد کند.

  ۴٫تغییر در میزان راندمان فعالیت‌های در حال انجام در سطح کارگاه‌های اجرایی گوناگون را پدید آورد.

  ۵٫بهبود در شرایط عرضه خدمات و ایجاد رفاه بیشتر را با ایجاد ارزش افزوده در فعالیت‌ها و رفع تنگناها و نارسایی‌ها ایجاد کند

  ۶٫بهره‌گیری از فنون بسیار مقدماتی اندازه‌گیری کار و زمان و روش‌سنجی تا گونه‌های بسیار پیشرفته و مدرن مدیریتی توسط کارکنان مدیریت در سطوح مختلف را در دستور کار خود داشته باشد.

  ۷٫ایجاد راهکارهای جهت مقابله با فشارهای تحمیلی از سوی بازار، برای افزایش دادن توانایی‌های بازار کار در برابر رقابت گوناگون رو در روی، شناسایی تقاضاهای جدید و فزاینده مشتری در دستور کار او باشد.

  ۸٫اخذ تدابیر متنوع برای ایجاد رضایت، خشنودی و وفاداری در مشتریان گوناگون، علاوه بر این حوزه‌های مختلف ارایه تولید و خدمات بخشی از تلاش‌های او باشد.

  ۹٫فنون کاهش دادن قیمت‌ها، ضمن حفظ کیفیت و نیز ترجمه کیفیت‌های جدید (آوردن کیفیتی به جای کیفیت دیگر) مورد انتظار، ولی پنهان از سوی مشتریان را، به خدمت گیرد.

  ۱۰٫زمان‌های کوتاه‌تر در تحویل کالا و خدمات را به اشکال مختلف محقق سازد.

  ۱۱٫توانایی به خدمت گرفتن فناوری‌های جدید روباتیک، طراحی و تولید توسط کامپیوتر، شناسایی خودکار، انبارداری و هدایت خودکار امکانات و تجهیزات در خدمت او باشد.

   

  پست‌های سازمانی مهندسی صنایع

  پست‌های سازمانی که به طور نمونه از تخصص مهندسی صنایع بهره‌می‌گیرند عبارتند از: رئیس مهندسی صنایع، سرپرست امور سازمانی، رئیس امور برنامه‌ریزی و بودجه، سرپرست امور سازمانی، رئیس وام و سرمایه‌گذاری، رئیس برنامه‌ریزی و تحلیل‌های مالی، سرپرست آمار و گزارش‌های تطبیقی، رئیس امور راه‌اندازی طرح‌ها، سرپرست هماهنگی و پشتیبانی تدارکاتی، رئیس مهندسی فرآیند، کارشناس ارشد بودجه و کنترل هزینه، سرپرست برنامه‌ریزی، سرپرست کنترل و پیشرفت برنامه‌ها، رئیس برنامه‌ریزی و کنترل پروژه، تحلیل‌گر سیستم، مهندس برنامه‌ریز، کارشناس ایمنی، کارشناس تشکیلات و روش‌ها، مدیر پروژه، مدیر انتقال تکنولوژی، رئیس تعمیر و نگهداری، برنامه‌ریز و سرپرست بانک اطلاعاتی، مسئول سیستم‌های پشتیبانی مدیریت، مدیر تکنولوژی، برنامه‌ریز تولید و رئیس سالن تولید.

  دانشگاه‌ها، موضوعات پژوهشی و انجمن‌های علمی

  دانشگاه‌های ایران به موازات جذب تحصیل کرده‌های دنیای صنعتی، تا کنون چند ده هزار متخصص صنایع در رده‌های مختلف تربیت و به بازار کار هدایت نموده‌اند که با همان توانمندی جوامع صنعتی به امور محوله پرداخته‌اند. برای هماهنگی توانایی‌ها، سالانه کنفرانسی بین‌المللی در حوزه‌های تخصصی به موازات کنفرانس‌های ملی برگزار می‌شود و صاحب‌نظران کشور‌های مختلف در این حوزه تخصصی به تبادل تجربیات می‌پردازند. دانشگاه‌ کشور علامه بر این به موازات مراکز پژوهشی وابسته به این رشته همچون مرکز جوش، مرکز تکنولوژی‌های نو و موارد دیگر، اکثراً مجهز به آزمایشگاه‌های: ارزیابی کار و زمان، سیستم‌های زمان‌سنجی، جوشکاری، آبکاری و اندازه‌گیری دقیق، سیستم‌های مدرن تولیدی، تصمیم‌گیری و کاربرد کامپیوتر در مهندسی صنایع، طراحی کارخانه و اصول حمل و نقل مواد، ارگونومی و سیستم‌های انسان و ماشین و کارگاه‌های تراش، ریخته‌گری و جوشکاری می‌باشد که به مدد آنها توانایی‌های کاربردی دانشجویان را تضمین می‌نماید.

  موضوعات پژوهشی که مهندسین صنایع در حیطه‌کاری به آن می‌پردازند را می‌توان در حوزه‌هایی مانند: اقتصاد و هزینه‌یابی، کیفیت، کنترل تولید و موجودی، تکنولوژی تولید، مدیریت، فناوری اطلاعات، مدیریت پروژه و شبکه، منابع انسانی، تحقیق در عملیات، طرح استقرار و ارزیابی کار و زمان مشاهده کرد.

  اندازه‌گیری عملکرد، تعیین میزان تاثیر به جای مانده از فعالیت‌های اجرایی کارکنان، سنجش میزان رضایت مشتری، مدل‌سازی میزان و تنوع تولید متناسب با نیاز  مشتری، مجتمع‌سازی تلاش‌های اجرایی، ارتقاء بهره‌وری کارکنان و نظامها، نظام‌های تضمین کیفیت، مدیریت و محیط زیست، طراحی الگوی توسعه صنعتی کشور، برنامه‌ریزی حمل و نقل از طریق شبکه‌های عصبی، تصمیم‌گیری فازی، توسعه سیستم‌های عرضه انرژی و برنامه‌ریزی تولید در حالت احتمال با استفاده از شبیه‌سازی نمونه محورهای پژوهشی در حال انجام در این رشته‌اند.

  سایت‌های اینترنتی متعددی در حوزه مهندسی صنایع، مرکز تبادل اطلاعات بین متخصصین این رشته در این محورها است: ارگونومی یا مهندسی انسان، آنالیز اثرات حالت خطا، ایمنی، بهبود فرآیندها، تحقیق در عملیات، سیستم، تولید ناب، ساخت یکپارچه، ساخت و تولید، شبیه‌ساز، حمل و نقل، زنان در صنعت، فروش و بازاریابی، کنترل پروژه، کیفیت، مهندسی و مهندسی صنایع، مهندسی مجدد، نرم‌افزارها و اطلاعات تجاری.

  منبع  http://www.iien.ir

منابع کنکور کارشناسی ارشد مهندسی صنایع

منابع کنکور کارشناسی ارشد مهندسی صنایع (۱۲۵۹)

مهندسی صنایع – مهندسی صنایع

مهندسی صنایع – مدیریت مالی

زبان عمومی و تخصصی:

• * زبان عمومی ارشد زیر ذره بین (جلد۱-واژگان) – هادی جهانشاهی، الناز یوسف زاده – انتشارات نگاه دانش
• * زبان عمومی ارشد زیر ذره بین (جلد۲-گرامر) – هادی جهانشاهی، الناز یوسف زاده – انتشارات نگاه دانش
• Essential words for the toefl استیون ماتیسن- انتشارات جنگل
• Absolutely Essential 504 Word انتشارات راهیان
• پک زبان دی ال ام – دکتر فرید
• جزوه زبان تخصصی مهندس شایان
• * کتاب زبان تخصصی مهندسی صنایع – مهندس شایان – انتشارات نگاه دانش (سوالات تالیفی و پاسخ کنکور)
• زبان تخصصی و عمومی مهندسی صنایع و سیستم کنکور آزاد و سراسری (بنفش رنگ)- مهندس رضا نعمتی- انتشارات نگاه دانش

آمار و احتمالات مهندسی:

(سه منبع اول برای گذراندن کنکور کافی و جامع می باشند.)

• * آمار و احتمالات مهندسی (دو جلد)- دکتر مجید ایوزیان- انتشارات ترمه – (ویرایش جدید چاپ ده به بعد)
• * ۲۰۰۰ تست آمار و احتمالات مهندسی – دکتر مجید ایوزیان، میثم حدادی – انتشارات نگاه دانش
• * جزوه کلاسی آمار و احتمالات دکتر ایوزیان
• آمار و احتمالات مهندسی – دکتر مصطفی زندیه و محمود خاورپور – انتشارات جهش
• جزوه دکتر شهریاری- استاد دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی
• حل المسائل شلدون راس- دکتر مجید ایوزیان و دکتر آرنوش شاکری- انتشارات ترمه
• تئوری احتمالات و کاربرد های آن- دکتر سید تقی اخوان نیاکی

تحقیق در عملیات ۱ و ۲:

(سه منبع اول برای گذراندن کنکور کافی و جامع می باشند.)

• * تحقیق در عملیات ۱ – مازیار زاهدی سرشت، شهرزاد خسروی- انتشارات نگاه دانش
• * تحقیق در عملیات ۲- مازیار زاهدی سرشت – انتشارات نگاه دانش
• * ۲۰۰۰ تست تحقیق در عملیات(سه جلد) چاپ جدید – مازیار زاهدی سرشت- انتشارات نگاه دانش
• برنامه ریزی خطی و روابط شبکه ای بازارا- مختار بازارا
• کتاب تحقیق در عملیات وینتسون
• جزوه‌ی تحقیق در عملیات دکتر عشقی، استاد دانشگاه شریف
• کتاب تحقیق در عملیات(جلد دوم)، لیبرمن و هیلیر، مترجمان: وزیری و مدرس، نشر جوان
• آشنایی با تحقیق در عملیات، حمدی طه، مترجم علیرضایی، طلوع و محرابیان، مرکز نشر دانشگاهی
• کتاب برنامه ریزی خطی دکتر آریانژاد و دکتر سجادی، انتشارات علم و صنعت
• کتاب تحقیق در عملیات ۲ دکتر آریانژاد و دکتر سجادی، انتشارات علم و صنعت
• کتاب تحقیق در عملیات دکتر عارفه فدوی

طرح ریزی واحد های صنعتی:

(منبع اول برای گذراندن کنکور کافی و جامع می باشند.)

• * طرح ریزی واحدهای صنعتی – محمدهادی نیکوفکر و وحید عبداله زاده – انتشارات نگاه دانش
• جزوه  استاد نیکوفکر – موسسه پژوهش
• جزوه دکتر توکلی مقدم – دانشگاه تهران
•  جزوه دکتر جبل عاملی – دانشگاه علم و صنعت
• طرح ریزی واحدهای صنعتی- حسین جعفری و داوود جعفری – انتشارات پردازش

کنترل موجودی:

(منبع اول برای گذراندن کنکور کافی و جامع می باشند.)

• * کنترل تولید و موجودی – وحید عبداله زاده و محمدهادی نیکوفکر – انتشارات نگاه دانش
• جزوه استاد عبدالله زاده – موسسه پژوهش
• کنترل تولید و موجودی – جواد حسن پور – انتشارات راهیان ارشد
• جزوه استاد پورسعیدی
• جزوه دکتر حجی

اقتصاد مهندسی:

• * جزوه کلاس دکتر اسماعیلی – موسسه پژوهش
• * اقتصاد مهندسی – مهندس عباس زاده – انتشارات نگاه دانش 
• اقتصاد مهندسی – دکتر محمد مهدی اسکو نژاد – انتشارارت امیرکبیر
• اقتصاد مهندسی (ویرایش جدید) – دکتر امیری، مهندس زند – انتشارات نگاه دانش

کنترل کیفیت آماری:

• * کنترل کیفیت آماری – دکتر امیرحسین امیری – مهندس مهدی کوشا – انتشارات نگاه دانش (ویرایش سوم)
• * جزوه کنترل کیفیت آماری دکتر ایوزیان – موسسه پژوهش
• کنترل کیفیت – داگلاس سی مونتگومری – مترجم: دکتر رسول نورالسنا – انتشارات علم و صنعت
• مروری بر کنترل کیفیت آماری – دکتر عباس سقایی و مهندس مریم شکاری 
• کنترل کیفیت آماری – دکتر فاطمی قمی – انتشارات دانشگاه امیر کبیر

کنترل پروژه

• * کنترل پروژه – مهندس فرید ممیزی و دکتر چهارسوقی – انتشارات ترمه
• کنترل پروژه- دکتر مجید سبزه پرور – انتشارات ترمه
• مدیریت و کنترل پروژه – دکتر علی حاج شیر محمدی – جهاد دانشگاهی صنعتی اصفهان

 

منابع کنکور کارشناسی ارشد مهندسی صنایع (1260)

 مهندسی سیستمهای اقتصادی و اجتماعی و مدیریت سیستم و بهره وری

زبان عمومی و تخصصی:

• * زبان عمومی ارشد زیر ذره بین (جلد۱-واژگان) – هادی جهانشاهی، الناز یوسف زاده – انتشارات نگاه دانش
• * زبان عمومی ارشد زیر ذره بین (جلد۲-گرامر) – هادی جهانشاهی، الناز یوسف زاده – انتشارات نگاه دانش
• Essential words for the toefl استیون ماتیسن- انتشارات جنگل
• Absolutely Essential 504 Word انتشارات راهیان
• پک زبان دی ال ام – دکتر فرید
• جزوه زبان تخصصی مهندس شایان
• * کتاب زبان تخصصی مهندسی صنایع – مهندس شایان – انتشارات نگاه دانش (سوالات تالیفی و پاسخ کنکور)
• زبان تخصصی و عمومی مهندسی صنایع و سیستم کنکور آزاد و سراسری (بنفش رنگ)- مهندس رضا نعمتی- انتشارات نگاه دانش

آمار و احتمالات مهندسی:

(سه منبع اول برای گذراندن کنکور کافی و جامع می باشند.)

• * آمار و احتمالات مهندسی (دو جلد)- دکتر مجید ایوزیان- انتشارات ترمه – (ویرایش جدید چاپ ده به بعد)
• * ۲۰۰۰ تست آمار و احتمالات مهندسی – دکتر مجید ایوزیان، میثم حدادی – انتشارات نگاه دانش
• * جزوه کلاسی آمار و احتمالات دکتر ایوزیان
• آمار و احتمالات مهندسی – دکتر مصطفی زندیه و محمود خاورپور – انتشارات جهش
• جزوه دکتر شهریاری- استاد دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی
• حل المسائل شلدون راس- دکتر مجید ایوزیان و دکتر آرنوش شاکری- انتشارات ترمه
• تئوری احتمالات و کاربرد های آن- دکتر سید تقی اخوان نیاکی

تحقیق در عملیات ۱ و ۲:

(سه منبع اول برای گذراندن کنکور کافی و جامع می باشند.)

• * تحقیق در عملیات ۱ – مازیار زاهدی سرشت، شهرزاد خسروی- انتشارات نگاه دانش
• * تحقیق در عملیات ۲- مازیار زاهدی سرشت – انتشارات نگاه دانش
• * ۲۰۰۰ تست تحقیق در عملیات(سه جلد) چاپ جدید – مازیار زاهدی سرشت- انتشارات نگاه دانش
• برنامه ریزی خطی و روابط شبکه ای بازارا- مختار بازارا
• کتاب تحقیق در عملیات وینتسون
• جزوه‌ی تحقیق در عملیات دکتر عشقی، استاد دانشگاه شریف
• کتاب تحقیق در عملیات(جلد دوم)، لیبرمن و هیلیر، مترجمان: وزیری و مدرس، نشر جوان
• آشنایی با تحقیق در عملیات، حمدی طه، مترجم علیرضایی، طلوع و محرابیان، مرکز نشر دانشگاهی
• کتاب برنامه ریزی خطی دکتر آریانژاد و دکتر سجادی، انتشارات علم و صنعت
• کتاب تحقیق در عملیات ۲ دکتر آریانژاد و دکتر سجادی، انتشارات علم و صنعت
• کتاب تحقیق در عملیات دکتر عارفه فدوی

ریاضیات عمومی(۱و۲):

(دو منبع اول برای کنکور کارشناسی ارشد کفایت است.)

• * ریاضی عمومی۱ (دوجلد)- مسعود آقاسی- انتشارات نگاه دانش
• * ریاضی عمومی۲ (دوجلد)- مسعود آقاسی- انتشارات نگاه دانش
• ریاضی عمومی ۱و۲ – محمدصادق معتقدی- پارسه
• کتاب ریاضی عمومی حاجی جمشیدی – پوران پژوهش
• کتاب ریاضی عمومی ۱و۲ تالیف مسعود نیکوکار

اقتصاد خرد و کلان:

• * اقتصاد خرد – دکتر قاسمی – انتشارات نگاه دانش (جدید)
• * اقتصاد کلان – دکتر قاسمی – انتشارات نگاه دانش (جدید)
• اقتصاد خرد – دکتر محسن نظری – انتشارات نگاه دانش
• اقتصاد کلان- دکتر محسن نظری – انتشارات نگاه دانش
• اقتصاد خرد و کلان ویژه سیستم- مهندس احسان آقامیری – راهیان ارشد

اصول مدیریت و تئوری سازمان:

• * اصول مدیریت و تئوری سازمان (ویژه مهندسی صنایع- سیستم و بهره وری) – حسین جلیلیان – انتشارات نگاه دانش
• اصول مدیریت و تئوری سازمان (ویژه مهندسی صنایع) – احسان آقامیری – راهیان ارشد
• کتاب جامع مدیریت – تهیه و تنظیم: مهرداد پرچ، روشنک روزبهانی، افشار دیده ور، حسین ممتاز – انتشارات مهربان نشر
• کتاب خلاصه و تست تئوری مدیریت – دکتر داور ونوس و دکتر پرچ – انتشارات مهربان 
• مدیریت عمومی – دکتر سید مهدی الوانی – نشر نی
• مبانی سازمان و مدیریت – علی رضاییان و علی اصغر پورعزت – سمت

منبع : http://iien.ir

دانلود رایگان و نامحدود مقاله از سایتهای sciencedirect link.springer ieeexplore.ieee dl.acm

برای دانلود رایگان و نامحدود مقاله از سایت های ذکر شده کافی است وارد لینکی که در پایین برای هر سایت قرار گرفته است، شوید و مقاله ی موردنظرتون رو سرچ کنید . حالا می بینید که لینک دانلود مقاله برای شما فعال است و به راحتی می تونید مقاله ی خودتون رو دانلود کنید :

لینک های رایگان دانلود :

لینک دانلود از سایت sciencedirect

لینک دانلود از سایت springer

لینک دانلود از سایت  ieeexplore

لینک دانلود از سایت acm

منبع : http://www.qie.ir/270-dlfreeQie.html

آشنایی با نرم افزار SPSS

آشنایی با نرم افزار SPSS

یک نرم افزار معتبر و قوی در زمینه تحلیلھای آماری است که سالھا مورد استفاده محققین و دانشجویان قرار گرفته است . کار در این محیط بسیار ساده و سریع است ، یک کاربرگ برای ورود داده در اختیار شما قرار می گیرد ، پس ازوارد کردن داده ھا ، فرمانھای مورد نظررا برای انواع محاسبات ، تبدیلھا ، نمودارھا و تحلیلھا از خط منو انتخاب می کنید و نتیجه را در یک صفحه ویژه مشاھده می نمائید .

آموزش مقدماتی

آموزش حرفه ای 

کتب و جزوات تحقیق در عملیات

کتب و جزوات تحقیق در عملیات

1. جزوه تحقیق در عملیات 1 دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه صنعتی شریف

قسمت اول

قسمت دوم

قسمت سوم

آشنایی با علم تحقیق در عملیات

تحقیق در عملیات معمولا در قالب عناوینی چون علم مدیریت (Management Science)، روش های مقداری (Quantitative Methods)، تحلیل مقداری (Quantitative Analysis) و علم تصمیم گیری (Decision Science)نیز بیان می گردد. عبارت تحقیق در عملیات معمولاً به صورت مخفف OR نوشته می‌شود.

تحقیق در عملیات یک رویکرد علمی است که درصدد حل مسائل مدیریتی است و هدف آن کمک به مدیرات جهت تصمیم گیری بهتر است. تحقیق در عملیات بر مجموعه ای از فنون ریاضی تاکید دارد که یا در حوزه علم مدیریت توسعه یافته اند و یا از سایر رشته های علوم هماندد ریاضی، طبیعی، آمار و مهندسی اقتباس شده اند. 

تحقیق در عملیات یکی از زیرشاخه‌های ریاضیات کاربردی است و جنبه‌های کاربردی آن درمهندسی صنایع نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. ریاضیات کاربردی به متخصصان امکان می‌دهد تا جنبه‌های نظری تحقیق در عملیات را بررسی کرده و آن را گسترش دهند و توانایی ایجاد و توسعه تحقیق در عملیات را فراهم کنند. باید به خاطر داشت که تحقیق در عملیات چیزی بیش از مجموعه ای از فنون ریاضی است. این علم نیز همانند سایر علوم با مسائل و مشکلات به طریق منطقی برخورد می کند. نگاه OR به مسائل مدیریتی یک نگاه سیستماتیک و منطقی است.

ابزارهای اصلی استفاده شده توسط تحقیق در عملیات مدل‌سازی ریاضی، بهینه‌سازی، آمار، نظریه گراف، نظریه بازی‌ها، نظریه صف، آنالیز تصمیم‌گیری و شبیه‌سازی است. به دلیل ماهیت محاسباتی این شاخه، OR با علوم کامپیوتر پیوند دارد و تحلیل‌گر تحقیق در عملیات معمولاً از نرم‌افزارها یا کدهای اختصاصی استفاده می‌کنند که توسط خودشان یا همکارانشان ایجاد شده‌اند. نرم‌افزارهای تجاری تحقیق در عملیات معمولاً با عنوان ابزارهای حل مساله شناخته می‌شوند و قابلیت استفاده در نرم‌افزارها و کدهای خودنوشته را دارا هستند. ویژگی بارز تحقیق در عملیات نگاه کلی آن به سیستمها و بهبود آن است و به جای آنکه بر یک یا چند جزء سیستم تمرکز کند تمام سیستم را مد نظر قرار می‌دهد. تحلیل‌گران تحقیق در عملیات معمولاً با مسائل جدیدی مواجه می‌شوند و باید تشخیص دهند که کدام‌یک از روش‌ها بیشتر با ساختار سیستم، اهداف بهبود و قیدهای زمانی و توان محاسباتی منطبق است. به همین دلیل (و دلایل دیگر) نقش نیروی انسانی در تحقیق در عملیات حیاتی است. همانند ابزارهای دیگر، تکنیک‌های OR به تنهایی قادر به حل مسائل نیستند.

ادامه مطالب بزودی منتشر می گردد...

نظام آراستگی در محیط کار 5s

نظام آراستگی 5S چیست ؟

5S یا نظام آراستگی منجر به پیشگیری از حوادث و افزایش بهره وری می گردد . شاید بهتر باشد بگوییم هدف نهایی 5S پیشگیری از اتلاف است . این نظام نخستین بار توسط ژاپنی ها به اجرا در آمد و نام این نظام هم تشکیل شده از پنج S است که در ادامه به تشریح پنج S  خواهیم پرداخت . قبل شروع بحث بهتر است یه این نکته اشاره شود که 5S پیش شرط اجرای موفقیت آمیز سایر سیستم ها  و مدلها می باشد و مزیت آن این است که در همه جا قابل پیاده سازی است .

دانلود جزوه یک آموزشی 5s 

دانلود جزوه دو آموزشی 5s 

دانلود مثال آموزشی 5s  در شرکت تویوتا

 

 

منبع http://www.msi.co.ir

آموزش شش سیگما

آموزش شش سیگما

شش سیگما یک استراتژی تحول سازمانی است که موجب توسعه و گسترش متدهای مدیریتی، آماری و نهایتاً حل مشکلات شده و به کمپانی امکان جهش و تحول را می دهد. شرکت موتورولا، در سال‌های دهه ۱۹۸۰ برای نخستین بار شش سیگما را رایج ساخت. شرکت الید سیگنال در اوایل دهه ۱۹۹۰ آن را به کار بست و شرکت جنرال الکتریک آن را به پرطرفدارترین فلسفه مدیریتی تاریخ تبدیل نمود.

در ادامه کتاب و مطالب آموزشی ارائه می شود

دانلود کتاب منبع لاتین